Terug naar alle berichten

Energietransitie in Nederland: trends en ontwikkelingen in 2024

Erwin de Moel profielfoto Erwin de Moel februari 16, 2024 | 8 minuten

De eerste maand van het jaar zit er weer op. Tijd om eens te kijken wat de rest van het jaar ons gaat brengen. Als doorgewinterde professional in de energie sector ben ik weliswaar geen trendwatcher, maar door jarenlange ervaring ben ik redelijk op de hoogte van alle dynamische trends binnen deze branche. Vooral 2024 belooft een interessant jaar te worden met een aantal boeiende veranderingen die de energiemarkt in Nederland gaan beïnvloeden. In dit blog ga ik dieper in op vijf van deze ontwikkelingen die – in mijn ogen- het meest impact gaan hebben.

Groeiende netcongestie: Uitdaging voor de energie infrastructuur

Een groeiend probleem waar we niet omheen kunnen, is en blijft de toenemende overbelasting van het elektriciteitsnet, ofwel netcongestie. De vraag naar energie blijft explosief stijgen. In veel delen van het land zit het stroomnet al geruime tijd vol. Zelfs provincies als Groningen en Friesland ondervinden nu de gevolgen van overbelasting en ook hier komen bedrijven op een wachtlijst voor een aansluiting.      

Netbeheerders hebben de afgelopen jaren flink geïnvesteerd in het uitbreiden en versterken van het net. Ook de overheid ziet gelukkig het belang hiervan in. Zo heeft het demissionair kabinet recentelijk aangegeven TenneT een lening van 25 miljard euro toe te willen kennen1. Dit bedrag moet TenneT de zekerheid bieden om de komende jaren de torenhoge investeringen in het stroomnet te kunnen doen.

Maar er is meer nodig om aan de groeiende energievraag te voldoen. Om netcongestie te verminderen moeten niet alleen investeringen in fysieke infrastructuur worden gedaan, er is vooral ook een aanpassing nodig van hoe we als samenleving met energie omgaan. Slim energiemanagement wordt hierbij steeds belangrijker.

CSRD wetgeving: verplicht rapporteren over duurzaamheid

Per 1 januari 2024 is de CSRD wetgeving in werking gegaan. CSRD staat voor Corporate Sustainability Reporting Directive. Dit Europese initiatief vereist duurzaamheidsrapportages, waarmee bedrijven laten zien hoe zij duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen. De CSRD is vanaf 2024 van kracht voor bedrijven die al onder de Non-Financial Reporting Directive vallen, en vanaf 2025 geldt het voor grote bedrijven die aan minimaal twee van de volgende criteria voldoen: meer dan 250 medewerkers, meer dan 40 miljoen euro omzet per jaar, of meer dan 20 miljoen euro op de balans. 

Ook al duurt het voor een groot aantal bedrijven nog een jaar voordat zij verplicht moeten rapporteren, het is verstandig om je nu al voor te bereiden. In 2024 is het cruciaal om de juiste data te verzamelen, zodat je het komende jaar adequaat kunt rapporteren en kunt voldoen aan de gestelde eisen. Zorg dus dat je je dataverzamelingsprocessen op orde hebt!

Recordgroei groene energie zet door²

Steeds meer bedrijven en huishoudens stappen over op het gebruik van duurzame energie zoals zonne- en/of windenergie. Wereldwijd hebben we afgelopen jaar een recordgroei van meer dan 500 gigawatt aan zonne-, wind- en waterkrachtcentrales gegenereerd, een stijging van ruim 50% ten opzichte van het jaar hiervoor. In 2023 steeg bijvoorbeeld het geïnstalleerde zonne-energie vermogen in Nederland met een recordgroei van 25%, waardoor het totale zonnevermogen aan het einde van vorig jaar bijna vijf keer zo groot was als aan het einde van 2022. Met gemiddeld 3,5 zonnepaneel per inwoner is Nederland wereldwijd het land met de meeste zonne-energie per persoon.

Het Internationaal Energieagentschap (IEA) voorspelt dat groene energiebronnen ook de komende jaren hard blijven groeien. Verwacht wordt dat duurzame energiebronnen in de toekomst een steeds groter aandeel van de wereldwijde energievoorziening gaan uitmaken, gestimuleerd door technologische ontwikkelingen en een groeiende politieke en sociale druk om meer duurzame energieoplossingen te implementeren. 

Een positieve ontwikkeling voor het klimaat en de gestelde klimaatdoelstellingen, maar het brengt wel uitdagingen met zich mee die we met zijn allen – bedrijven, overheid en consument- moeten aangaan. 

Onzekerheid afschaffing salderingsregeling

De salderingsregeling stimuleert het gebruik van duurzame energie door het mogelijk te maken overtollige zonnestroom terug te leveren aan het net. De overheid wilde vanaf 1 januari 2025 beginnen met de geleidelijke afschaffing van deze regeling. Elk jaar neemt dan het percentage dat je mag salderen af, waardoor je minder vergoeding ontvangt voor teruggeleverde stroom. Het afschaffen van de regeling moetmensen stimuleren om hun energieverbruik beter af te stemmen op de productie van zonne-energie. Helaas is deze week besloten door de Eerste kamer dat de salderingsregeling voorlopig blijft bestaan. Ik zie het afschaffen van de regeling als cruciaal in de energietransitie en hoop dan ook dat deze plannen later dit jaar alsnog kunnen worden doorgezet.

De onzekerheid over de salderingsregeling zien we wel al terug in de aanschaf van zonnepanelen. Nederland boekte in 2023 een record groei aan zonnepanelen. Echter, deze groei vond met name in de eerste helft plaats. In de tweede helft van vorig jaar is deze groei sterk afgenomen en deze daling zet door in 2024. Verwacht wordt dat het aantal nieuwe zonnepanelen de komende jaren zal stabiliseren op het niveau van voor de energiecrisis.

Hoewel er nu onzekerheid heerst, verwacht ik geen significante veranderingen tot de afschaffing van de salderingsregeling daadwerkelijk doorgang vindt. Dit kan leiden tot een toenemende interesse in batterijopslag, aangezien mensen alternatieve manieren zullen zoeken om zelf opgewekte energie op te slaan en te gebruiken. Het wordt interessant om te zien hoe de markt voor thuisbatterijen en opslagsystemen reageert op deze veranderende dynamiek.

Ik raad bedrijven wel aan om zich in 2024 voor te bereiden op deze veranderende regeling en de nodige investeringen te doen, bijvoorbeeld in een goed energiemanagementsysteem. 

Flexibiliteit noodzakelijk

Hoe meer we gebruikmaken van duurzame energiebronnen, hoe groter de uitdaging om vraag en aanbod van energie goed op elkaar af te stemmen.

Een groot nadeel van groene energiebronnen is de onvoorspelbaarheid van de energieproductie. Het opwekken van zonne- en windenergie is sterk afhankelijk van het weer. Geen zon en geen wind, betekent geen groene stroom. 

We kunnen niet alleen vertrouwen op een uitbreiding en verzwaring van de fysieke infrastructuur, aangezien het zowel onpraktisch als kostbaar is om overal zwaardere kabels te installeren. En het feit dat energiebronnen zoals zon en wind niet constant beschikbaar zijn, vraagt om een flexibelere energiebehoefte. Het betekent dat er een aanpassing nodig is in onze manier van energie gebruiken. 

Flexibiliteitwordt de nieuwe norm in de bedrijfswereld, en niet alleen in de energiesector. Steeds meer bedrijven stappen over op flexcontracten. Om het probleem van netcongestie aan te pakken, zien we een opkomende trend waarbij bedrijven flexibele elektriciteitscapaciteit aanbieden in ruil voor een vergoeding. Dit omvat innovaties zoals duurzame energieproductie op maat, het aanpassen van bedrijfsprocessen en het slim opslaan van energie. 

Een goed voorbeeld van hoe we als maatschappij anders om kunnen gaan met energie zijn capaciteitsbeperkende contracten. Zo heeft Enexis recentelijk een “capaciteitsbeperkend contract“ met een staalfabriek afgesloten³. Tijdens piekuren moet het bedrijf zich houden aan het oude transportvermogen, maar tijdens bepaalde tijden geeft het contract extra transportvermogen. Hierdoor kan de staalfabriek, die eerder belemmerd werd door een stop op nieuwe aansluitingen in de regio, toch een derde fabriekshal toevoegen.

Netbeheer Nederland heeft eind vorig jaar bij de toezichthouder Autoriteit Consument & Markt (ACM) twee nieuwe contractvormen voorgesteld om netcongestie aan te pakken: tijdsblokgebonden en tijdsduurgebonden transportrechten4. De eerste biedt transportcapaciteit buiten piekmomenten, terwijl de tweede een vast aantal uren per jaar garandeert, flexibel ingezet door de netbeheerder.

Door gebruikers aan te moedigen hun energiegebruik te verschuiven naar momenten van lagere vraag, kunnen we de beschikbare capaciteit efficiënter benutten. Dit vermindert niet alleen de druk op het net, maar kan ook leiden tot lagere kosten en minder noodzakelijke investeringen in het net.

Conclusie: De energiesector in transitie

De energiemarkt in Nederland staat aan de vooravond van grote veranderingen. De uitdagingen van netcongestie, de implementatie van de CSRD-wetgeving, de afschaffing van de salderingsregeling, de voortdurende groei van groene energie en de noodzaak van flexibiliteit in het netwerk zijn slechts enkele van de ontwikkelingen die we dit jaar en daarna zullen zien. Als sector moeten we proactief zijn, innoveren, en onze strategieën aanpassen om in deze snel veranderende en cruciale tijd te navigeren. Het is een dynamische tijd voor de energie sector, met volop kansen voor zowel bedrijven als consumenten om bij te dragen aan een duurzamere toekomst. 

Benieuwd hoe jij kan bijdragen aan een duurzame toekomst? MeterInsight helpt je graag. Neem vandaag nog contact met ons op en ontdek hoe MeterInsight Energiemanagement geavanceerde tools en voordelen biedt om jouw organisatie op weg te helpen naar een duurzamere toekomst.

Belangrijkste bronnen

Mogelijk ook interessant